دانه‌های قهوه

گونه های قهوه و زیرگونه های قهوه چه هستند؟

دانه های قهوه که در داخل میوه یا گیلاس این درخت یافت می شوند، بخش بزرگی از صنعت بسیاری از کشورهای جهان را مانند برزیل، ویتنام، اتیوپی، اندونزی، کلمبیا و … را به خود اختصاص می دهد. قهوه درواقع یکی از پرمصرف ترین نوشیدنی های دنیا شناخته می شود و نام خود را از یک اصطلاح عربی به معنی «شراب از دانه» می گیرد.

چیزی که در مورد قهوه جالب و غیرمعمول است، استفاده از دانه به جای قسمت بیرونی میوه آن است. این دانه ها برداشت شده و پس از رست (Roast) یا همان برشته کاری، آسیاب می شوند. به این ترتیب، قهوه آماده دم کردن یا عصاره گیری خواهد بود.

درواقع انواع مختلفی از دانه های قهوه در جهان وجود دارند که عربیکا رایج ترین آن هاست. حدود 60-70 درصد از قهوه تولید شده در سطح جهان را عربیکا تشکیل می دهد؛ اما تحقیقات و نتایج گونه شناسی قهوه نشان می دهند که علاوه بر عربیکا، انواع دیگری نیز وجود دارند که برخی از آن ها می توانند در تهیه نوشیدنی قهوه استفاده شوند.

بهترین آب و هوا برای رشد دانه های قهوه شامل پاپوآ گینه نو، برزیل، سوماترا، هندوراس، پرو، گواتمالا، کلمبیا و اتیوپی هستند که به عنوان کمربند قهوه شناخته می شوند.

دانه‌های قهوه

اگرچه تا به امروز تعداد زیادی از گونه های مختلف قهوه در جهان کشف شده اند، اما از همه آن ها برای تولید نوشیدنی قهوه استفاده نمی شود. 4 نوع اصلی از دانه های قهوه شامل عربیکا، روبوستا، لیبریکا و اکسلسا هستند که با توجه به ویژگی ها و خواص آن ها، اغلب از عربیکا و روبوستا در فرایند عصاره گیری و تهیه نوشیدنی استفاده می شود. در ادامه، 22 مورد از انواع گونه های قهوه را مورد بررسی قرار می دهیم.

گونه قهوه عربیکا

همان طور که پیش تر اشاره شد، عربیکا رایج ترین و بی شک پرفروش ترین نوع قهوه در جهان است. علت این محبوبیت را می توان طعم شیرین و لطیف تر و اسیدیته کمتر آن نسبت به سایر گونه های قهوه دانست. دانه های عربیکا عموماً در مناطقی با ارتفاع زیاد از سطح دریا و به ویژه مناطقی که بارندگی زیاد است، پرورش می یابند.

برزیل که به خاطر جنگل های بارانی خود در جهان شناخته می شود، بزرگ ترین صادرکننده دانه های عربیکا در جهان است. درختان عربیکا معمولاً کوچک (در حدود 6 فوت) و ظریف هستند و اما مراقبت از آن ها زیاد آسان نیست. با توجه به اینکه گونه عربیکا مستعد ابتلا به بیماری است، کشاورزی در حجم و مقادیر زیاد را به یک چالش تبدیل می کند. این امر هزینه دانه در بازار جهانی را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد.

گونه قهوه روبوستا

دانه های عربیکا و روبوستا جزو گونه های عمده قهوه در جهان هستند. به عبارت دیگر، قهوه روبوستا جایگاه دوم در لیست پرمصرف ترین و محبوب ترین گونه قهوه در جهان را به خود اختصاص می دهد و مصرف آن در اروپا، خاورمیانه و آفریقا بالا است.

روبوستا دارای سطوح بسیار بالایی از کافئین است و با طعم قوی و اغلب خشن خود شناخته می شود. به دلیل برخورداری از درصد بالای کافئین که مانند دفع کننده طبیعی حشرات عمل می کند، مقاومت آن از دانه های عربیکا بیشتر بوده و ریسک بیماری و از بین رفتن آن کمتر است.

بنابراین، می توان تعداد زیادی از آن را با دغدغه کمتر رشد داد. روبوستا نسبت به محیط خود انعطاف پذیری نشان می دهد و می توان در انواع مختلفی از ارتفاع و اقلیم آن را پرورش داد.

قهوه های حاصل از دانه های روبوستا معمولاً به دلیل طعم هایی که به تلخی و تندی می‌روند، محبوبیت کمتری در میان طرفداران قهوه دارد. البته این طعم می تواند به دلیل رشد در شرایط نامناسب باشد. دانه های روبوستا باید در شرایط مناسب رشد کنند تا طعم بهتری داشته باشند.

البته در مناطقی که قهوه های بسیار قوی طرفداران بیشتری دارند (مانند ویتنام و اندونزی)، از روبوستا بیشتر استفاده می شود. با توجه به فرایند رشد و برداشت آسان تر روبوستا نسبت به گونه عربیکا، قیمت آن پایین تر است.

امروزه می بینیم که بسیاری افراد برای خرید قهوه ارزان قیمت، از قهوه های فوری استفاده می کنند. این قهوه ها معمولاً با استفاده از نسبت 3 به 1 عربیکا و روبوستا پر می شوند و قیمت محصول نهایی را تا 20 درصد کاهش می دهند.

گونه قهوه لیبریکا

دانه های قهوه لیبریکا را می توان یکی از خوراکی های نادر دانست. گیاه لیبریکا در آب وهوای بسیار خاص رشد می کنند و معمولاً در مقدار کم تولید می شوند. اغلب افرادی که این قهوه را امتحان کرده اند، عطر آن را به میوه و گل تشبیه کرده و طعم لیبریکا را تا حدودی «چوبی» توصیف می کنند.

در یک دوره زمانی، قهوه لیبریکا بسیار محبوب بود. اواخر قرن نوزدهم یک بیماری گیاهی که اکنون به نام «زنگ قهوه» شناخته می شود، شروع شد و تقریباً تمام گیاهان عربیکا را در سراسر زمین از بین برد. ازآنجایی که قهوه بخش عظیمی از اقتصاد کشورها را به خود اختصاص داده بود، تمام کشاورزان و حتی ارگان های دولتی به دنبال یک جایگزین مناسب برای آن بودند.

فیلیپین اولین کشوری بود که گیاه لیبریکا را با حجم قابل توجهی پرورش داد و با فروش آن، رشد چشمگیری در اقتصاد خود ایجاد کرد. فیلیپین که تا آن زمان جزو قلمرو ایالات متحده بود، به لطف این رشد اقتصادی توانست استقلال خود را اعلام کند.

درنهایت، ایالات متحده تحریم های اقتصادی شدیدی بر این کشور اعمال کرد و موجب سقوط دانه های لیبریکا در بازار جهانی شد. این موضوع بدان جهت بود که هیچ کشور دیگری نمی توانست تولید لیبریکا را در حد و اندازه فیلیپین افزایش دهد و با آن برابری کند.

گونه قهوه اکسلسا

اکسلسا یکی دیگر از گونه های اصلی قهوه است که اخیراً به عنوان یکی از اعضای خانواده لیبریکا طبقه بندی شده است. بااین حال، گونه اکسلسا با ویژگی های منحصربه فرد آن، 7 درصد از تولید قهوه در جهان را تشکیل می دهد.

اکسلسا نیز مانند قهوه لیبریکا عمدتاً در آسیای جنوب شرقی رشد می کند و تنها بخش کوچکی از تولید قهوه در جهان را به خود اختصاص می دهد. Excelsa از طعم ترش و میوه ای برخوردار است و اغلب در ترکیب با سایر قهوه ها استفاده می شود تا طعم و مزه بیشتری به قهوه ببخشد.